Het EK jeugd in Nederland moet aantonen hoe het is gesteld met de nationale voetbaltalenten. Bij Ajax werd de opleiding vernieuwd. Judo in plaats van training met de bal.

De bal bleef dit seizoen op de veel geroemde voetbalopleiding van Ajax in bijna de helft van de trainingstijd van de jongste jeugd achter slot en grendel. Een deel van de oefenstof op het veld heeft plaatsgemaakt voor bewegingsactiviteiten zoals judo, gymnastiek, loop- en krachttraining. Ze vinden plaats buiten of in de zaal. Ajax wil de toekomstige prof fysiek en mentaal opleiden tot een veelzijdig atleet, een completer mens.

De nieuwe aanpak maakt deel uit van het Multi-Skills programma, dat onder leiding van conditietrainer René Wormhoudt is ingevoerd. Hij ontwikkelde het plan in samenwerking met de Cruyff Academics International, die ook de coaches bij Ajax begeleidt. Op De Toekomst traint de jongste jeugd nog slechts 55 procent van de tijd met de bal. Dit percentage neemt toe tot 85 procent bij de A-junioren. En dat mag bij het voetbalbolwerk Ajax een cultuuromslag worden genoemd.
 
“We streven naar veelzijdig bewegen om de fysieke voorwaarden te creëren waarmee je je later kunt richten op één sport” legt Wormhoudt uit. “Je wordt geen betere voetballer door alleen op passen en trappen te trainen. Als je gevangen zit in je eigen motoriek krijg je sneller blessures, en daardoor mis je weer trainingen.”
 
Volgens Wormhoudt behelst het plan ook psychosociale en pedagogische aspecten die van invloed zijn op de ontwikkeling van een kind. „Het blijkt dat iemand hierdoor later consistenter presteert. Bijvoorbeeld snelheid, loopeconomie en veel vormen van coördinatie zijn beter op latere leeftijd als je je veelzijdig hebt ontwikkeld. We willen bij Ajax naar een completer mens.”
 
Willem van Hanegem zei ooit: „Je hoeft niet snel te zijn, als je maar op tijd vertrekt.” Maar op het hoogste niveau acteren steeds vaker spelers die razendsnel zijn en op tijd vertrekken. Voetbal is explosiever geworden. Aan de top maken details het verschil. Topvoetballers zijn vaker echte atleten. „Vroeger dachten we: hoe meer je voetbalt, hoe beter je wordt”, zegt Wormhoudt. „Maar dat geldt alleen op korte termijn. Pas later blijken de fysieke tekortkomingen, die acteren op het hoogste niveau beperken en die op latere leeftijd ook niet meer effectief trainbaar zijn. Bijvoorbeeld in de loopeconomie. Als je niet efficiënt beweegt, kun je aan het einde van de wedstrijd te kort komen ten opzichte van je tegenstander. Handelingssnelheid, allerlei soorten duels, vallen, opstaan en het voortzetten van de actie zijn voorbeelden waaruit blijkt dat een voetballer motorisch veelzijdig ontwikkeld moet zijn. Daarnaast is aanpassingsvermogen belangrijk. Hoe ga je om met een slecht veld, een grotere tegenstander, wisselende omstandigheden.”
 
Het mentale aspect speelt ook een belangrijke rol in het Multi-Skills programma. Eenzijdige belasting kan tot minder motivatie leiden. Daardoor ontstaan vaak drop-outs, jongens die afhaken. Ook is in het Multi-Skills programma ruimte om te bewegen zonder prestatiedruk. Wormhoudt: „Ik bespeur bij de jongetjes van Ajax een enorme beleving en plezier. Na drie kwartier judo vinden ze het fantastisch om te gaan voetballen.”
 
Het Multi-Skills programma speelt in op het tijdsbeeld van nu, waarin de jeugd steeds vaker achter de computer kruipt en niet meer in bomen klimt, over muren en slootjes springt of op straat voetbalt. Op basisscholen zijn ook steeds minder vakleerkrachten voor bewegingsonderwijs. Daarom laat Ajax zijn voetballertjes zelf veelzijdig bewegen.
 
Spelers tot veertien jaar doen vooral judo en gym. Hiervoor zijn speciale docenten aangenomen die ook pedagogische kwaliteiten hebben. „De voetballertjes leren vanaf vijftien jaar ook de techniek van krachttraining. Deze wordt na een aantal jaren omgezet in powertraining. Daarvoor zit (romp)kracht verwerkt in bewegingen zoals radslag, touwklimmen en grondvechten. Bij Ajax ontwikkelen we de voetbalkwaliteiten, de persoonlijke ontwikkeling en een brede atletische basis”, aldus Wormhoudt.
 
Of het Multi-Skills programma daadwerkelijk goede voetballers voortbrengt is onder meer onderzocht door de Vrije Universiteit Amsterdam en een inspanningsfysioloog. Binnenkort komen de eerste resultaten, maar volgens Wormhoudt „is de relatie al aangetoond”. En: „De tijd die je stopt in andere lichamelijke oefeningen gaat subjectief gezien niet ten koste van de voetbalkwaliteiten.”
 
Jaren heeft Wormhoudt aan deze opzet gewerkt. „Ajax is altijd vooruitstrevend en innovatief geweest, dat was in mijn voordeel om het te kunnen invoeren.” Ook de jeugdtrainers, vaak oud-voetballers, kunnen zich vinden in de aanpak. „Zij beseffen dat in de maatschappij veranderingen hebben plaatsgevonden en op het voetbalveld een evolutie.”
 
Wormhoudt is een voorstander van een brede ontwikkeling op voetbalgebied tot veertien, vijftien jaar. Daarna kan bijvoorbeeld een typische aanvaller zich toeleggen op zijn specialisatie. „Tot die leeftijd zou ik juist alle posities een optie vinden. Een voetballer met bepaalde beperkingen wordt later afgestraft. Dan moet je heel veel kwaliteiten op een ander specifiek gebied hebben om die tekortkomingen te compenseren. Wij willen het optimale uit lichaam en geest halen. Al kun je van een Daf geen Ferrari maken omdat er altijd genetische beperkingen zijn, maar daar hebben we dan de afdeling scouting voor.”

EDIT 2019: Het jeugdprogramma is de basis geweest voor het ontwikkelen van een nieuwe visie op talentontwikkeling. Dit heeft zich ontwikkeld tot een praktisch en wetenschappelijk onderbouwd talentontwikkelingsmodel voor de topsport, breedtesport, bewegingsonderwijs, gezondheidszorg en de sector kunst en cultuur. Dit is in 2012 gepubliceerd in een Nederlandstalig boek en in 2018 in een Engelstalige versie uitgebracht. Lees meer over het Athletic Skills Model.

Dit artikel is gepubliceerd in de NRC van 9 juni 2007. Lees hier het originele artikel op NRC.nl.

Datum: 2007-06-09